Στην θεραπεία όπως και στη ζωή, η θλίψη είναι σύντροφός μας, όχι το πρόβλημα.
Αντιμετωπίζοντας τον κοινωνικό στιγματισμό
Εδώ και τρεις δεκαετίες, η ψυχική υγεία και κυρίως η ψυχιατρική, αποδεχόμενη τις σκοτεινές πλευρές της ιστορίας της, προσπαθεί να αντιμετωπίσει το κοινωνικό στίγμα και τον αποκλεισμό των θεραπευόμενων, μεταρρυθμίζοντας τους δικούς της μηχανισμούς. Ομοίως και στην ψυχοθεραπεία, υπήρξε μία έντονη προσπάθεια για ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού ενάντια στον στιγματισμό και την ντροπή που συνόδευαν την επίσκεψη σε έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Εάν μέχρι πρόσφατα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε τον κοινωνικό στιγματισμό γύρω από τα προβλήματα ψυχικής υγείας, σήμερα, στο γραφείο ενός ψυχοθεραπευτή φτάνει ένας νέος στιγματισμός: αυτός των αρνητικών συναισθημάτων, του πόνου και της θλίψης.
Ζητώντας βοήθεια
Πολύ συχνά οι άνθρωποι επιζητούν την απαλλαγή από την θλίψη και τον πόνο σαν να είναι εχθροί τους, λέγοντας: «θέλω να διαχειριστώ αυτό που συνέβη και να μην στεναχωριέμαι». Η αλήθεια είναι όμως πως η στεναχώρια είναι, ακριβώς, η διαχείριση -σε συναισθηματικό επίπεδο- αυτού που συνέβη. Η αποδοχή και η ώριμη ανταπόκριση σε αυτή τη θλίψη θα οδηγήσουν στις συμπεριφορές που θα επιλύσουν τα αδιέξοδα. Απαξιώνοντας ή σιωπώντας όσα συμβαίνουν στη ζωή, επισκεπτόμαστε έναν ψυχολόγο ζητώντας να κατανοήσουμε την θλίψη μας ενώ την ίδια την στιγμή αποφασίζουμε ενάντια σε όσα πραγματικά έχουμε ανάγκη. Δεν είναι λίγες οι φορές που ως θεραπευτής μου ζητείται να συμμαχήσω ενάντια στην ανθρώπινη φύση και να “κάνω” κάποιον να αισθάνεται χαρούμενος ενώ ζει μέσα σε μια κακοποιητική πραγματικότητα. Βεβαίως, στη ζωή μας κάνουμε λάθη ή κάνουμε συμβιβασμούς για να επιβιώσουμε, ωστόσο, δεν μπορεί σε μια τέτοια συνθήκη, να νιώθουμε χαρά.
Η αποκλειστική εστίαση στο συναίσθημα ως το «πρόβλημα» ή τη «λύση» οδηγεί στην απαξίωση της θλίψης, ταυτίζοντας την θεραπεία και την υγεία με τη χαρά, αδιαφορώντας για την αλήθεια. Στην ψυχοθεραπεία, όπως και στην ζωή, η θλίψη είναι κομμάτι μας και μας συντροφεύει στις αποτυχίες, στις δύσκολες συνειδητοποιήσεις και σίγουρα αν την αποδεχτούμε, όχι απλώς δε μας απειλεί αλλά μας βοηθά να βιώσουμε την αλήθεια ως άνθρωποι· με πόνο, προσαρμοστικότητα, δύναμη, αδυναμίες και πίστη. Αντίθετα, η ατέρμονη προσπάθεια να αποσυνδεόμαστε από αυτή την θλίψη αφήνοντας τις πηγές της στο σκοτάδι, προκαλεί σοβαρά προβλήματα.
Η ψυχοθεραπεία, η ζωή και η αλήθεια
Η θλίψη, όπως ο πόνος και ο φόβος, δεν είναι εχθροί μας, δεν είναι εχθροί της χαράς. Όλες αυτές οι συναισθηματικές καταστάσεις έχουν την λειτουργία τους (τον σκοπό τους) και βιώνονται με τις εναλλαγές τους στην πορεία της ζωής. Ψυχοθεραπεία δεν σημαίνει απαλλαγή, άρνηση της αλήθειας ή εγκατάσταση μιας μόνιμης χαράς. Σκεφτόμενοι αριστοτελικά, οφείλουμε να βιώνουμε τα σωστά συναισθήματα, δηλαδή εκείνα που συνδέονται αρμονικά με την πραγματικότητα, βιώνονται στην ένταση που αρμόζει στην κάθε κατάσταση, συντονίζονται με τα κίνητρα των ανθρώπων και εκφράζονται προς τα πρόσωπα που πρέπει, με τον τρόπο που πρέπει. Με άλλα λόγια, ευτυχία δεν σημαίνει να επιδιώκει κανείς τη χαρά, μα να λυπάται για αυτά που αξίζει να λυπηθεί και να χαίρεται για αυτά που αξίζει να χαρεί.
Η «δουλειά» με τον εαυτό μας στο πλαίσιο της ψυχοθεραπείας στοχεύει στην καταγραφή και αποδοχή της αλήθειας, που μπορεί να είναι δυσάρεστη και να βιώνεται με θλίψη. Κι αυτή η θλίψη θα μας συντροφεύσει. Συζητώντας ειλικρινά μαζί της θα συνδεθούμε με τις βαθύτερες ανάγκες και διαθέσεις μας, ξεκαθαρίζοντας το τοπίο, θέτοντας υγιείς και στέρεες βάσεις στις επιλογές και τους στόχους μας.
Τα αίτια: ένας αναστοχασμός.
Κατά τη γνώμη μου, το φαινόμενο αυτό οφείλεται πρώτον στην ίδια την ψυχιατρική μεταρρύθμιση που προσπάθησε να αλλάξει τα κακώς κείμενα (εγκλεισμούς, βία) αλλά ακόμα δεν έχει αναθεωρήσει τις ουσιαστικές πλευρές της ταυτότητάς της καθώς παρεμβαίνει στο συναίσθημα και τη διάθεση φαρμακευτικά (και καλώς για όπου αυτό χρειάζεται) κάνοντας ελάχιστα για τα γεγονότα με τα οποία συνδέονται τα συναισθήματα αυτά. Δεύτερον στην ίδια τη ρότα που παίρνει η κοινωνία μας κάνοντας αξία την κατανάλωση γρήγορων και εύκολων λύσεων που απέναντι στα σοβαρά ερωτήματα και τις δυσκολίες της ζωής, δεν μπορούν να προσφέρουν τίποτα απολύτως. Όποιος αναζητά απλώς τη χαρά ή αποστρέφεται τη λύπη, χάνει το νόημα και απορρίπτει την πληρότητα.
Photo by Matus Hatala on Unsplash
