Tι είναι το άγχος επίδοσης και πώς να το αντιμετωπίσετε!
Αρκετοί άνθρωποι πανικοβάλλονται όταν πρέπει να εκτεθούν σε άλλους, να παρουσιάσουν το έργο τους και να αξιολογηθούν. Καλλιτέχνες «μπλοκάρουν» μπροστά στο κοινό, «χάνουν» τα λόγια τους ή τρέμουν, αθλητές δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν για να αποδώσουν στους αγώνες. Υπάρχουν επαγγελματίες που εμφανίζουν έντονη εφίδρωση, ζάλη και σύγχυση όταν καλούνται να επιτύχουν σε μια συνέντευξη ή να υλοποιήσουν μια παρουσίαση. Όλοι τους, αντιμετωπίζουν το άγχος επίδοσης.
Τι είναι το άγχος επίδοσης (performance anxiety).
Το άγχος επίδοσης είναι το άγχος που βιώνουν οι άνθρωποι που καλούνται να επιτελέσουν έργο ή να υπηρετήσουν έναν ρόλο, σε πραγματικό χρόνο, μπροστά σε κοινό ή μια επιτροπή και οι επιδόσεις τους θα αξιολογηθούν με τον οποιοδήποτε τρόπο. Όταν νιώθουμε ότι υπάρχει «παρατηρητής», όλα αλλάζουν. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, όπου δημιουργοί και ερευνητές από τον χώρο των τεχνών και των επιστημών, αισθάνονται αυτό το άγχος προτού παρουσιάσουν το έργο τους. Ήδη, έχουν εσωτερικεύσει έναν κριτή ή παρατηρητή μέσα τους.
Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται;
Τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι τα εξής: Υποκειμενική αίσθηση δυσφορίας, Πανικός, Φόβος, Εφίδρωση, Δύσπνοια, Ζάλη, Ταχυκαρδία, Ξηροστομία, Απώλεια συγκέντρωσης, Σύγχυση, Τρόμος στα άκρα.Τα συμπτώματα, η ένταση, η διάρκεια καθώς και οι επιπτώσεις του στο performance αλλάζουν σε κάθε περίπτωση.
Ποιοι μπορεί να εμφανίσουν άγχος επίδοσης;
Όλοι όσοι επιτελούν έργο ή έναν ρόλο και γνωρίζουν ότι τα αποτελέσματα που θα φέρουν, θα αξιολογηθούν. Όλοι μας καθημερινά αναλαμβάνουμε ρόλους. Ο ρόλος που αναλαμβάνουμε συνδέεται άμεσα με προσδοκίες για αποτελέσματα είτε από τους άλλους είτε από τον ίδιο μας τον εαυτό. Επομένως, πιο ευάλωτοι στο άγχος επίδοσης είναι καλλιτέχνες, αθλητές, παρουσιαστές, ομιλητές, αλλά και καθηγητές, δάσκαλοι, επαγγελματίες που διαχειρίζονται σημαντικές διαπραγματεύσεις, διπλωμάτες, διαχειριστές κρίσεων.
Πού οφείλεται;
Η έκθεση στο κοινό ή σε αξιολόγηση αποτελεί από ένα ερέθισμα που θα μας πυροδοτήσει συναισθηματικά και θα κληθούμε να δείξουμε ανθεκτικότητα. Η προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου, οι εμπειρίες του και η ωριμότητά του, θα συμβάλλουν στην διατήρηση και αύξηση των επιδόσεών του. Το άγχος επίδοσης ωστόσο, είναι κλινικό άγχος και μπορεί να προκληθεί από:
Προηγούμενες αποτυχίες ή και άλλες αρνητικές εμπειρίες που σχετίζονται με το performance.
Έντονη κριτική από σημαντικούς άλλους ή απαξίωση του έργου που αναλαμβάνει ο κάθε άνθρωπος.
Εσωτερική κριτική και αρνητικές πεποιθήσεις για τον εαυτό («δεν μου αξίζει», «είμαι αδύναμη»).
Αρνητικές & τραυματικές εμπειρίες στην πρώιμη και σχολική ηλικία (αποτυχία σε μαθήματα, έντονο άγχος σε εξετάσεις, απόρριψη παιδικών «παραστάσεων και κατορθωμάτων» από την οικογένεια).
Το άγχος που οφείλεται σε ελλιπή προετοιμασία, δεν είναι άγχος επίδοσης και έχει αντικειμενική βάση.
Πώς να το αντιμετωπίσετε:
Σωστή προετοιμασία: Με την σωστή, καλά οργανωμένη και μεθοδική προετοιμασία, ενισχύεται η αίσθηση της αυτό-αποτελεσματικότητας (σιγουριά) και επιδεικνύουμε ανθεκτικότητα κατά την επιτέλεση του έργου και του ρόλου μας. Χωρίς γνώση για το έργο και τον ρόλο μας, δεν μπορεί να μειωθεί το άγχος.
Πρόβες – προπόνηση: Επαναλάβετε αρκετές φορές την ίδια την επιτέλεση του έργου που έχετε αναλάβει, ΣΑΝ να είστε ήδη εκεί. Οραματιστείτε τον εαυτό σας, το περιβάλλον και τα θετικά αποτελέσματα που επιθυμείτε.
Μελετήστε προηγούμενες επιτυχίες σας: Καταγράψτε όσα έχετε επιτύχει μέχρι σήμερα. Ενισχύστε την αυτό-εικόνα σας και μάθετε από τον καλό σας εαυτό. Τι κάνατε τότε, τι μπορείτε να επαναλάβετε σήμερα.
Διατυπώστε θετικές πεποιθήσεις: Δημιουργείστε πεποιθήσεις για τον εαυτό σας με βάση τις προηγούμενες επιτυχίες σας. Αυτές οι πεποιθήσεις πρέπει να είναι γενικές και ρεαλιστικές. Για παράδειγμα «είμαι ικανός», «μπορώ να τα καταφέρω», αποφύγετε διατυπώσεις όπως «είμαι ικανός για όλα» ή «μπορώ να καταφέρω τα πάντα» ή «είμαι ο καλύτερος από όλους».
Αισιοδοξία: Μελετήστε καλά ποιοι είναι οι παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν στην επιτυχία. Καταγράψτε όσους περισσότερους μπορείτε. Επιβεβαιώστε ποιο από αυτούς είναι στον έλεγχό σας και ποιοι όχι. Εργαστείτε με προσοχή σε όσα μπορείτε να ελέγξετε.
Τελετουργίες και τεχνικές χαλάρωσης: Σταθεροποιήστε μια τελετουργία προετοιμασίας πριν από το έργο που πρέπει να επιτελέσετε. Εντάξετε σε αυτή τη διαδικασία, τεχνικές χαλάρωσης με οραματισμό, αναπνοές και ασκήσεις. Αφήστε πίσω όλους τους άλλους ρόλους σας και μάθετε να αυτο-ρυθμίζεστε στον ρόλο που αναλαμβάνετε.
Είναι αδύνατον και δεν πρέπει να ξεπεραστεί εντελώς διότι χρειάζεται σε διαχειρίσιμη ένταση, ώστε ο άνθρωπος να εισέλθει σε κατάσταση performance. Επομένως: όταν εργαζόμαστε για το άγχος επίδοσης, λαμβάνουμε πάντα υπόψη ότι στόχος μας είναι οι υψηλές επιδόσεις!
